Historia jest historią ludzkich sumień

1980–1981 – Powstanie NSZZ "Solidarność"

W powojennej historii Polacy wielokrotnie, indywidualnie i masowo, protestowali przeciwko ustrojowi komunistycznemu. Podłożem dla rozwoju nastrojów opozycyjnych było nie tylko odbieranie swobód obywatelskich, ale także zła sytuacja ekonomiczna i powtarzające się kryzysy gospodarcze. Zbiorowe protesty z lat 1956, 1968, 1970 i 1976 nie przyniosły znaczących przełomów, a jedynie symboliczne ustępstwa władzy. Po protestach z 1976 roku zaczęły powstawać organizacje broniące praw obywatelskich i pracowniczych: Komitet Obrony Robotników oraz Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Milowym krokiem w budowaniu nastroju optymizmu i podtrzymania ducha walki o sprawiedliwość społeczną stał się wybór kard. Karola Wojtyły na papieża (w 1978 roku), a także jego pielgrzymka do ojczyzny (w 1979 roku), która odbyła się pomimo tego, że komunistyczna władza nie chciała do niej dopuścić.

Zobacz więcej...

W takim kontekście latem 1980 roku wybuchła kolejna fala strajków, na niespotykaną do tej pory skalę. Do historii przeszły zwłaszcza strajki na Wybrzeżu, tzw. „sierpień 1980”. 14 sierpnia Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża zainicjowały strajk w Stoczni Gdańskiej. Stopniowo do strajku przyłączały się inne zakłady pracy w Trójmieście, jednak to gdańska Stocznia pozostała symbolicznym centrum wydarzeń. Władza, nie mogąc stłumić protestów, przystąpiła do rozmów ze strajkującymi. Rozmowy zakończyły się 31 sierpnia podpisaniem w Gdańsku tzw. porozumień sierpniowych. Porozumienia, choć w innych dniach, podpisano także z protestującymi w Szczecinie, Jastrzębiu-Zdroju i Dąbrowie Górniczej.

Ustalenia otworzyły drogę do powstania pracowniczych związków zawodowych i legalizacji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, który narodził się w 1980 roku na bazie różnych komitetów strajkowych. Rząd zobowiązał się także do ograniczenia cenzury i przeprowadzenia reform, dających większą swobodę gospodarczą. Przez niespełna półtora roku, w okresie nazywanym „karnawałem Solidarności” rzeczywiście można było zauważyć wprowadzanie zmian deklarowanych przez obóz rządzący w porozumieniach sierpniowych.

Entuzjazm związany z nadzieją na zmiany skończył się radykalnie 13 grudnia 1981 roku wprowadzeniem stanu wojennego na terenie całej Rzeczypospolitej Ludowej. Jego celem było uspokojenie społecznych nastrojów i zatrzymanie tempa zmian ustrojowych. Wojsko, które pojawiło się wtedy na polskich ulicach przypomniało, że komunistyczna władza nie cofnie się także przed krwawą drogą osiągnięcia swoich celów. Internowano wielu opozycyjnych działaczy, wstrzymano wydawanie pracy, zamknięto granice oraz placówki edukacyjne (czasowo). Wprowadzenie stanu wojennego pogorszyło i tak trudną sytuację ekonomiczną kraju. Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku.

Trudne wydarzenia w kraju splatały się także z historią Jana Pawła II. 13 maja 1981 roku na pl. św. Piotra w Watykanie turecki zamachowiec Ali Ağca próbował zabić Ojca Świętego, strzelając do niego kilkukrotnie z pistoletu. Pomimo odniesionych poważnych ran wielogodzinna walka o życie papieża zakończyła się sukcesem, choć jego rekonwalescencja trwała wiele miesięcy. Zamachowiec został natychmiast schwytany. Nie chciał wskazać na swoich zleceniodawców, wielokrotnie zmieniając zeznania. Jednak liczne tropy pozwalają z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością wskazać na komunistyczne źródła zlecenia tego zamachu.

Pomimo kłopotów ze zdrowiem, Jan Paweł II w czasie stanu wojennego troszczył się o swoich rodaków. Zabiegał także o przywrócenie społecznego pokoju, o czym mówił nie tylko w czasie publicznych wystąpień. Takie apele były także treścią jego korespondencji do gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Władze kościelne zabiegały o organizację kolejnej podróży apostolskiej Ojca Świętego do ojczyzny, która miałaby odbyć się w 1982 roku z okazji jubileusz sześćsetlecia obecności Wizerunku Jasnogórskiego w Polsce. Wobec sprzeciwu władz do pielgrzymki doszło dopiero w czerwcu 1983 roku, jeszcze w czasie trwania stanu wojennego.


Spotkanie z zamachowcem

Spotkanie z zamachowcem

Rzymskie więzienie Regina Coeli, 27 grudnia 1983 r.

Więcej>
Zamach na życie Ojca Świętego

Zamach na życie Ojca Świętego

pl. Św. Piotra w Rzymie, 13 maja 1981

Więcej>
Strajk okupacyjny w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej

Strajk okupacyjny w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej

Kordon Milicji Obywatelskiej otaczający budynek uczelni, Warszawa, 01.12.1981

Więcej>
Tłumienie protestów opozycji

Tłumienie protestów opozycji

Tłumienie protestów opozycji przez ZOMO na Rynku Głównym w Krakowie. Zdjęcie operacyjne SB. Kraków, 31 sierpnia 1982 r.

Więcej>
Demonstracja opozycji

Demonstracja opozycji

Przed kościołem „Arka Pana” w Nowej Hucie. Zdjęcie operacyjne SB. Kraków-Nowa Huta, 31 sierpnia 1982 r.

Więcej>
Demonstracje uliczne w Nowej Hucie

Demonstracje uliczne w Nowej Hucie

Zdjęcie operacyjne SB. Kraków-Nowa Huta, 13 października 1982 r.

Więcej>
Strajk okupacyjny studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego

Strajk okupacyjny studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego

Widoczny Janusz Kurtyka, student Wydziału Historycznego UJ. Zdjęcie operacyjne SB. Kraków, luty 1981 r.

Więcej>
Strajk okupacyjny studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego

Strajk okupacyjny studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego

Zdjęcie operacyjne SB. Kraków, luty 1981 r.

Więcej>
Porozumienia Sierpniowe

Porozumienia Sierpniowe

Gdańsk, sierpień 1980 r.

Więcej>
Strajk w Stoczni Gdańskiej

Strajk w Stoczni Gdańskiej

Gdańsk, sierpień 1980 r.

Więcej>