Zobacz więcej...
Przede wszystkim jednak na mocy obrad Okrągłego Stołu 4 czerwca odbyły się w Polsce częściowo wolne wybory parlamentarne – pierwsze po zakończeniu II wojny światowej. Komunistyczna władza wyraziła zgodę, aby w demokratycznym głosowaniu obywatele mogli wybrać 35% posłów i wszystkich senatorów. Wybory zakończyły się zdecydowaną wygraną przedstawicieli „Solidarności”. Na czele nowego rządu stanął pierwszy po wojnie niekomunistyczny premier Tadeusz Mazowiecki. Rozpoczęło to długotrwały i bezprecedensowy proces transformacji w obszarze ustrojowym, gospodarczym i społecznym, czyniąc Polskę prekursorem zmian w przekształcaniu państwa socjalistycznego w państwo demokratyczne.
Sytuacja w Polsce stała się impulsem do kolejnych zmian na całym obszarze zależnym od Związku Radzieckiego, rozpoczynając proces nazywany „jesienią ludów”, czyli bezkrwawą rewolucję, w wyniku której skończył się powojenny podział Europy na strefę zachodnią-demokratyczną i wschodnią-komunistyczną. W listopadzie 1989 roku upadł mur berliński, symbolicznie dzielący stolicę Niemiec pomiędzy dwie strefy wpływów. Od ZSRR zaczęły odłączać się kolejne republiki, tworząc niepodległego państwa: Ukraina, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia, Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan i sama Rosja. Spod władzy komunizmu wyzwoliły się także państwa zależne od ZSRR: Węgry, Czechosławacja, Rumunia i Bułgaria. Ostatecznie, 25 grudnia 1991 do dymisji podał się Michaił Gorbaczow, pełniący wówczas funkcję prezydenta ZSRR, a decyzją najwyższej rady ZSRR 26 grudnia 1991 roku upadł Związek Radziecki.
Dla umocnienia walki z komunizmem niewątpliwie swoje znaczenie miała także trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, która odbyła się w 1987 roku. W czasie pobytu w Warszawie papież modlił się przy grobie męczennika komunizmu: ks. Jerzego Popiełuszki. Szczególną wymowę miała jednak wizyta Ojca Świętego na Wybrzeżu, do której nie doszło w czasie poprzedniej pielgrzymki w 1983 roku. Na Westerplatte spotkał się z młodzieżą, a na Gdańskiej Zaspie odprawił mszę dla ludzi pracy. Natomiast w czasie homilii wygłoszonej w Gdyni papież wyjaśniał prawdziwy, głęboki sens solidarności. Jak mówił: „powiedziałem: solidarność musi iść przed walką. Dopowiem: solidarność również wyzwala walkę. Ale nie jest to nigdy walka przeciw drugiemu. Walka, która traktuje człowieka jako wroga i nieprzyjaciela – i dąży do jego zniszczenia. Jest to walka o człowieka, o jego prawa, o jego prawdziwy postęp: walka o dojrzalszy kształt życia ludzkiego. Wtedy bowiem to życie ludzkie na ziemi staje się bardziej ludzkie, kiedy rządzi się prawdą, wolnością, sprawiedliwością i miłością”.
Wsparcie w przemianach ustrojowych stanowiła także kolejna papieska pielgrzymka, do wolnej już ojczyzny. Jan Paweł II przyjechał ponownie do Polski w czerwcu 1991 roku. Odwiedzając wiele miejscowości od Bałtyku po Tatry przypominał o wartościach, na których trzeba budować nowy porządek społeczny. Stąd tematem przewodnim jego rozważań stał się Dekalog.
W sierpniu 1991 roku papież ponownie odwiedził Polskę. Celem wizyty był przede wszystkim udział w Światowych Dniach Młodzieży, które odbywały się w Częstochowie. Po raz pierwszy w historii mogły się one odbyć z tak licznym udziałem młodych ludzi z byłego już bloku wschodniego.
