Odkryj więcej

W takim kontekście latem 1980 roku wybuchła kolejna fala strajków, na niespotykaną do tej pory skalę. Do historii przeszły zwłaszcza strajki na Wybrzeżu, tzw. „sierpień 1980”. 14 sierpnia Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża zainicjowały strajk w Stoczni Gdańskiej. Stopniowo do strajku przyłączały się inne zakłady pracy w Trójmieście, jednak to gdańska Stocznia pozostała symbolicznym centrum wydarzeń. Władza, nie mogąc stłumić protestów, przystąpiła do rozmów ze strajkującymi. Rozmowy zakończyły się 31 sierpnia podpisaniem w Gdańsku tzw. porozumień sierpniowych. Porozumienia, choć w innych dniach, podpisano także z protestującymi w Szczecinie, Jastrzębiu-Zdroju i Dąbrowie Górniczej.

Ustalenia otworzyły drogę do powstania pracowniczych związków zawodowych i legalizacji Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, który narodził się w 1980 roku na bazie różnych komitetów strajkowych. Rząd zobowiązał się także do ograniczenia cenzury i przeprowadzenia reform, dających większą swobodę gospodarczą. Przez niespełna półtora roku, w okresie nazywanym „karnawałem Solidarności” rzeczywiście można było zauważyć wprowadzanie zmian deklarowanych przez obóz rządzący w porozumieniach sierpniowych.

Entuzjazm związany z nadzieją na zmiany skończył się radykalnie 13 grudnia 1981 roku wprowadzeniem stanu wojennego na terenie całej Rzeczypospolitej Ludowej. Jego celem było uspokojenie społecznych nastrojów i zatrzymanie tempa zmian ustrojowych. Wojsko, które pojawiło się wtedy na polskich ulicach przypomniało, że komunistyczna władza nie cofnie się także przed krwawą drogą osiągnięcia swoich celów. Internowano wielu opozycyjnych działaczy, wstrzymano wydawanie pracy, zamknięto granice oraz placówki edukacyjne (czasowo). Wprowadzenie stanu wojennego pogorszyło i tak trudną sytuację ekonomiczną kraju. Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku.

Trudne wydarzenia w kraju splatały się także z historią Jana Pawła II. 13 maja 1981 roku na pl. św. Piotra w Watykanie turecki zamachowiec Ali Ağca próbował zabić Ojca Świętego, strzelając do niego kilkukrotnie z pistoletu. Pomimo odniesionych poważnych ran wielogodzinna walka o życie papieża zakończyła się sukcesem, choć jego rekonwalescencja trwała wiele miesięcy. Zamachowiec został natychmiast schwytany. Nie chciał wskazać na swoich zleceniodawców, wielokrotnie zmieniając zeznania. Jednak liczne tropy pozwalają z dużym prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością wskazać na komunistyczne źródła zlecenia tego zamachu.

Pomimo kłopotów ze zdrowiem, Jan Paweł II w czasie stanu wojennego troszczył się o swoich rodaków. Zabiegał także o przywrócenie społecznego pokoju, o czym mówił nie tylko w czasie publicznych wystąpień. Takie apele były także treścią jego korespondencji do gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Władze kościelne zabiegały o organizację kolejnej podróży apostolskiej Ojca Świętego do ojczyzny, która miałaby odbyć się w 1982 roku z okazji jubileusz sześćsetlecia obecności Wizerunku Jasnogórskiego w Polsce. Wobec sprzeciwu władz do pielgrzymki doszło dopiero w czerwcu 1983 roku, jeszcze w czasie trwania stanu wojennego.